Mapping versus Ont-Mappen

Marjolijn Dijkman nam tijdens haar deelname aan de eerste workshop van het Laboratorium voor de Tussentijd een serie foto's van de lege plekken in Transvaal en ontdekte dat deze ruimte eigenlijk helemaal niet leeg is.

Het eerste wat me opviel toen ik in Transvaal uit de tram stapte was een plek met wilde bloemen. Klaprozen, kamille, koolzaad en andere bloemen die ik zelden in de stad zie groeien. Het deed me denken aan het platteland. Dezelfde landelijkheid herkende ik, onderweg naar het kantoor van OpTrek, in een braakliggend terrein met twee rijtjes bomen; doordat de huizen waren verwijderd werd de straat alleen nog door bomen gemarkeerd. Op het platteland heb je vele wegen zonder aanliggende bebouwing. Ik besefte dat die oningevulde ruimte eigenlijk zelden te vinden is in de stad, waar elke vierkante meter kostbaar is en verhuurd, verpacht of openbaar onderhouden wordt. Deze lege ruimte is tijdelijk en het landelijke gevoel is een illusie, een imaginaire ruimte omgeven door hekken.

 

De grip die we als mens uitoefenen op onze omgeving en elkaar fascineert mij. Hoe verhouden we ons tot elkaar? Hoe organiseren en controleren wij elkaar? Hoe bakenen we onze ruimtes van elkaar af? De transformatie in de wijk maakt dat ruimte tijdelijk beschikbaar komt, doordat de sociale- en overheidscontrole gedeeltelijk wegvallen. Deze ruimte, dit gat in de planning, deze 'leegte', vind ik fascinerend. De tijdelijke ruimte in de wijk is eigenlijk niet 'leeg'. De ruimte wordt ingevuld door parasitaire of meer onderbewuste plannen en ingrepen. Ingrepen die, door hun kleinschaligheid, in het grote masterplan vaak niet worden ingecalculeerd. Ik vind het fascinerend om te zien hoe verbeelding en natuur tijdelijke landschappen creëren. Deze ruimtes stonden in contrast tot de vele projecten in de wijk waarin geprobeerd werd om mensen iets aan te leren of bepaalde processen te sturen.

 

Er woedde tijdens de Mapping-workshop een strijd in mijzelf. Het mappen deed me denken aan de oude etnografen die de wildernis ingingen om de mensen en hun gewoontes te onderzoeken, om het onbestemde in kaart te brengen. Ik vroeg me af wat ont-mappen zou kunnen betekenen. Zouden we onze invloed en controle op de wereld nog terug kunnen draaien?

 

Hoe kunnen we straks, als de nieuwbouw gerealiseerd is, ruimte overhouden voor verbeelding in Transvaal? Voor het oncontroleerbare? Ik dacht aan Sharjah in de Verenigde Emiraten. Waar in Nederland overal onkruid groeit als je even niet oplet, viel me op dat daar op de woestijnbodem alleen iets groeit als er letterlijk een lek in het systeem zit. Welke lekken in het nieuwe systeem van Transvaal zullen er ontstaan? Is het mogelijk om met voorbedachte rade ruimte vrij te maken voor het onverwachte?