studiedag

Stedelijke transformatie in de Tussentijd, 15 oktober 2009 - Transvaal Den Haag

Mobiel projectbureau OpTrek, Studio Iris Schutten en Trancity organiserden 15 oktober 2009 een landelijke studiedag over de ‘tussentijd', de vaak langdurige periode van sloop en nieuwbouw. Niet het eindbeeld staat centraal, maar de transformatietijd als een periode met een eigen betekenis.

 

Een dag voor corporaties, ontwikkelaars en (lokale) overheid; én voor architecten, stedenbouwers en kunstenaars.

 

Thema

Veel Nederlandse wijken ondergaan een ingrijpende transformatie. Vaak is de blik daarbij gericht op de toekomst terwijl in de tussentijd, de langdurige periode van sloop en nieuwbouw, hele generaties opgroeien tussen dichtgetimmerde huizen, gaten in het stedelijk weefsel en uit elkaar vallende sociale verbanden. De tussentijd is een periode waar tot dusver weinig rekening mee wordt gehouden in de planvorming. Men heeft slechts het eindbeeld voor ogen, men droomt over en werkt aan hoe het ooit gaat worden. In die tussenliggende periode moet iedereen even doorbijten en afzien. De studiedag belicht de langdurige fase van afbraak en nieuwbouw in de stedelijke vernieuwing als een periode met eigen kwaliteiten en potenties.

Hoe kan deze worden ingezet als sturende factor bij stedelijke vernieuwing? Wat betekent tussentijd voor regelgeving, cartografie, maatschappelijk en cultureel kapitaal, planprocessen en beleid?  Welke rol kan kunst hierin spelen?

 

Locatie en vormgeving

De studiedag was een eendaags evenement dat zich afspeelde op verschillende locaties in de letterlijke tussentijd van de herstructureringswijk Transvaal in Den Haag; zoals een 'actieve' bouwput en cascogebouwen. Het gaf de deelnemers een bijzondere, ruimtelijke belevenis welke een verrassende kijk op tussentijd en stedelijke ontwikkeling bod.

De speciale vormgeving van de locaties en de lunch werd gedaan door jansen & josten (René Jansen en Angelique Josten)

 

Voor wie

De studiedag bod inzicht in verschillende strategieën die invulling geven aan tijdelijke tussenruimte of een andere aanpak bieden voor stedelijke transformatie. Concrete ervaringen uit vele jaren werken in de tussentijd kwamen uitvoerig aan bod. De studiedag was daarmee zeer relevant en leerzaam voor woningbouwcorporaties, ontwikkelaars, gemeentes, stedenbouwkundigen, architecten, kunstenaars, sociologen en allen die betrokken en/of geïnteresseerd zijn in stedelijke vernieuwing.

 

Inhoud van de dag

Het ochtendprogramma was plenair; daarin o.a. lezingen van René Boomkens (hoogleraar sociale en cultuurfilosofie aan de faculteit der Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit Groningen)

Bekijk hier zijn lezing op vimeo. 

 

en Klaus Overmeyer (landschapsarchitect, Studio Urban Catalyst, Berlijn - Nederlands gesproken).

Bekijk hier zijn lezing op vimeo.

's Middags waren er een aantal parallelgroepen geprogrammeerd over specifieke aspecten van de ‘tussentijd', zoals regelgeving, waardeontwikkeling, flexibele planprocessen; en ook is er een presentatie van het kunstproject Hotel Transvaal*-*****, verblijf in de Tussentijd uit de Haagse wijk Transvaal en een wandeling door de wijk.

Ter afsluiting was er een plenair debat over de mogelijkheden om de 'tussentijd' concreet te verankeren in beleid en praktijk van transformatieprocessen. Met o.a.: René Boomkens, Klaus Overmeyer. Willem Sulsters, Drs. J.L. (Hanna Lára) Pálsdóttir, kenniscoördinator Directie Nationale Ruimtelijke Ordening, Ministerie van VROM en Mirjam Huffstadt (lector Regie Stedelijke Vernieuwing Hogeschool Utrecht). Het plenaire programma staat onder leiding van Chris Keulemans.

 

 

Workshops:

 

1. Hotel Transvaal* - *****, verblijf in de Tussentijd & Het Blauwe Huis

Hotel Transvaal was het grootste hotel van de wereld met hotelgangen waar de trams en de bussen doorheen reden en met hotelkamers in sloopwoningen. In de nieuwbouwwijk IJburg in Amsterdam werd een luxe villa tijdelijk aan de markt onttrokken waardoor een plek voor het ongeplande, voor ‘het nog te wensen' aan de wijk werd toegevoegd: het Blauwe Huis. Video en dialoog met Sabrina Lindemann, Jeanne van Heeswijk, Luc Meuwese (dienst OCW gemeente Den Haag) en Caroline Sleeuwaegen (woningbouwcorporatie Staedion) o.l.v Chris Keulemans

 

2. Regelgeving in de Tussentijd

Wil men de tussentijd en de tussenruimte inzetten voor gebruik, dan heeft dat consequenties voor de omgang met regelgeving en vergunningstrajecten. Met een presentatie van  "Slooplandschap en Tijdelijke Bouwmarkt' door Jan Jongert (2012 architecten) en een gesprek met o.a. Jeroen Singelenberg (SEV) en Klaus Overmeyer (studio UC) o.l.v. Catja Edens (Buro Spatie).

 

3. Tussentijd als waardegenerator

Projecten in de tussentijd kunnen op verschillende wijze waarde genereren. Hoe wordt die waarde zichtbaar, gekapitaliseerd en geïnd. Met presentaties van de ‘TtOM, de tussentijdontwikkelingsmaatschappij' door Hans Venhuizen en van ‘Informeel Transvaal ‘door Ergün Erkoçu (concept 0031) en een gesprek met o.a. Willem Sulsters (WSA stedelijke ontwikkeling), o.l.v. Simon van Dommelen (de stad BV)

 

4. Flexibele planprocessen en beleid

Het idee dat tussentijd een afgebakende periode is, is een idee-fixe. Men zou beter kunnen spreken van ‘eeuwig durende tussentijd', de stad is immers continu in verandering. Met presentaties van "The best of... ‘ door Bernadette Janssen (BVR) en Corine Keus (E19 architecten) en van ‘Slow City ‘door  architecten Like Bijlsma (Suboffice) Iris Schutten en een gesprek met o.a. en politicoloog Wytske Versteeg o.l.v. Mark van de Velde

 

5. Transvaal in de Tussentijd, wijkwandeling

De vooroorlogse, multi-etnische wijk Transvaal in Den Haag is een wijk in transformatie, tot 2015 worden er 3000 sociale huurwoningen gesloopt en daar komen 1600 woningen voor terug. Tijdens deze wandeling worden een aantal ‘tussentijdlokaties' bezocht en wordt gesproken met Martin Verwoest (Staedion), betrokkenen en bewoners. Wijkwandeling o.l.v. Steven van Schuppen.

 

6. Mogelijkheden in de Tussentijd

Speeddate met Stichting DOEN voor extra inspiratie en inzichten om eigenzinnige plannen daadwerkelijk te verwezenlijken.

 

Bekijk hier de slotpresentatie: Allen het gesproken woord telt van Onno Dirker, Peter Zuiderwijk en Anne Hemker.

 

 

De Studiedag is mede mogelijk gemaakt door: Era contour, Fonds BKVB, Gemeente Den Haag (diensten OCW en DSO), Mondriaan Stichting, Stichting DOEN, Stimuleringsfonds voor Architectuur, Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV), Woningcorporatie Haag Wonen, Woningcorporatie Staedion, Ministerie van VROM